Qurani-Kərimin iki növ ayələri arasındakı fərq

“Ali-İmran” surəsinin 7-ci ayəsində Qurani-Kərimin ayələrinin bir növ bölgüsü qeyd olunur ki, bu da diqqəti cəlb edir: "(Ya Rəsulum!) Sənə Kitabı (Quranı) nazil edən Odur. Onun (Kitabın) bir hissəsi (Quranın əslini, əsasını təşkil edən) möhkəm (mənası aydın, hökmü bəlli), digər qismi isə mütəşabih (çətin anlaşılan, dəqiq mənası bilinməyən, məğzi bəlli olmayan) ayələrdir. Ürəklərində əyrilik (şəkk-şübhə) olanlar fitnə-fəsad salmaq və istədikləri kimi məna vermək məqsədilə mütəşabih ayələrə uyarlar (tabe olarlar). Halbuki onların yozumunu (həqiqi mənasını) Allahdan (yaxud Allahdan və elmdə qüvvətli olanlardan) başqa heç kəs bilməz. Elmdə qüvvətli olanlar isə: Biz onlara iman gətirdik, onların hamısı Rəbbimizin dərgahındandır, -deyərlər. Bunları ancaq ağıllı adamlar dərk edərlər". Bu ayə Quranı iki hissəyə ayırır: “Möhkəm ayələr” və “mütəşabih ayələr”. Möhkəm ayələr dedikdə aydın məna daşıyan və misalları ciddi fərqlər olmadan başa düşülən ayələr nəzərdə tutulur. Lakin mütəşabih ayələr çoxmənalıdır və başqa cür təfsir oluna bilər. Quran mütəşabih ayələrin təfsirində möhkəm ayələrə istinad edilməsini istəyir. Həmçinin xatırladır ki, möhkəm ayələrə istinad etmədən mütəşabih ayələrə əməl etmək zəlalətə səbəb olur. Quranı mütəşabih ayələrə əsasən, təfsir etmək qanunsuz əməl hesab edilir. Möhkəm ayələr Dinləyicinin mənasını dərk etməkdə şübhəsi olmadığı, həmin ayələrdən ağlına gələn məfhumun möhkəm və tam olduğu ayələrə “Möhkəm” deyilir. Mütəşabih ayələr Mütəşabih mənası aydın olmayan, onlardan alınan məfhumlar şübhə ilə müşayiət olunan və əsasən dinləyicinin ağlına gələn ilk məna Quranın möhkəm ayələri ilə uyğun olmayan ayələrdir. Mütəşabih ayələrin mənasında şübhələr söz və cümlə birləşmələrindən yaranmır. Çünki belə şübhələr ərəb lüğət və ədəbiyyatına və dilin qaydalarına müraciət etməklə aydınlaşdırılır və ayənin mənası əldə edilir. Daha doğrusu, şübhə onların möhkəm ayələrlə zahiri mənasındadır. Təbii ki, məqsədə çatmağın yolu onları möhkəm ayələrə yönləndirməkdir. Məsələn, Allah buyurmuşdur: "Sonra ərşi yaradıb ona hakim olan Rəhmandır" (Furqan, 59). Hər bir oxucu bu ayədən başa düşəcək ki, Allah taxt üzərində oturub hökmdarlar kimi hökm sürür. Lakin “Ona bənzər heç bir şey yoxdur” (Şura, 11) ayəsinə istinad edəndə məlum olur ki, təkyə etmək və oturmaq cisimlərin xüsusiyyətlərindəndir. Allahın cisim olması qeyri-mümkündür. Beləliklə, belə bir nəticəyə gəlir ki, Allahın ərşdə bərqərar olmasından məqsəd onun kainatı idarə etməsi və əhatə etməsidir. Yaxud bu ayə oxunduğu zaman: "O gün neçə-neçə üzlər sevinib güləcək, öz Rəbbinə baxacaqdır!" (Qiyamət, 22 və 23) Allahın gözlərlə göründüyünü təsəvvür etmək olar. Lakin "gözlər onu dərk etməz" (Ənam, 103) ayəsi ilə başa düşürük ki, görmənin mənası cisim gözünün görməsi deyil, batini qavrayış və qəlb müşahidəsi mənasınadır.

İqna.ir